Nằm bên cạnh dòng sông Hồng đỏ quạnh phù sa, cách TP Nam Định chừng 5km về phía đông nam, đó là làng Vị Khê (xã Điền Xá, huyện Nam Trực) – một làng hoa và cây cảnh truyền thống lâu đời, nổi tiếng của cả nước. Làng có 700 hộ dân với 3.000 nhân khẩu. Từ lâu, nghề trồng hoa, cây cảnh đã mang lại nguồn thu nhập chính cho các hộ dân trong làng. Trải qua bao thăng trầm của thời gian cùng với những biến cố của lịch sử, làng hoa, cây cảnh Vị Khê tồn tại và không ngừng phát triển, tạo nên những bông hoa, những cây cảnh đẹp có giá trị nghệ thuật, thẩm mỹ cao và sống động, làm đẹp cho đời.
Căn cứ vào gia phả các dòng họ, thần tích và các nguồn tư liệu viết bằng chữ Hán, chữ Nôm được lưu giữ lại ở các di tích của địa phương thì làng Vị Khê ra đời vào thế kỷ thứ X với tên gọi ban đầu là Nguyễn Gia Trang. Xã Vị thấy xuất hiện ở đầu thế kỷ thứ XV. Đến thế kỷ thứ XVII có tên Vị Giang và sang thế kỷ thứ XVIII mới thấy xuất hiện tên Vị Khê. Và cái tên Vị Khê thân quen đã tồn tại đến ngày nay. Nhưng phải mất gần 300 năm, sau khi thành lập làng, nghề trồng hoa và cây cảnh mới bắt đầu xuất hiện. Đó là vào thế kỷ thứ XIII, năm Tân Mùi (năm 1211), đời vua Lý Huệ Tông, có quan Thái Úy Phụ Chính là Tô Trung Tự đã đến địa phận Nguyễn Gia Trang để lập hành cung đi lại và xây một tòa thành phòng thủ. Trong thời gian sống và làm việc tại đây, Tô Trung Tự đã khuyến khích phát triển nghề canh nông cho nhân dân địa phương. Ngoài ra, ông còn dạy nhân dân địa phương nghề trồng hoa và cây cảnh để làm kế sinh nhai lâu dài. Nghề trồng hoa và cây cảnh đã bắt đầu hình thành và phát triển từ đây. Và Thái Úy Tô Trung Tự đã trở thành ông tổ nghề trồng hoa và cây cảnh của làng Vị Khê. Theo tục lệ hằng năm, từ ngày 12 đến 16 tháng Giêng âm lịch, tại làng Vị Khê lại tưng bừng diễn ra lễ hội hoa cây cảnh.
Nhưng thực tế, nghề trồng hoa và cây cảnh của làng Vị Khê chỉ thực sự phát triển mạnh dưới triều đại nhà Trần. Đó là khi nhà Trần bắt đầu trị vì đất nước, nhà Trần đã biến hành cung Tức Mặc thành nơi an dưỡng của các Thái Thượng Hoàng (Tức Mặc đã được nâng cấp từ “hương Tức Mặc“ lên “phủ Thiên Trường” và đã trở thành trung tâm chính trị thứ hai của đất nước sau kinh thành Thăng Long). Làng hoa và cây cảnh Vị Khê khi đó có điều kiện mở rộng và phát triển để phục vụ cho nhu cầu cung đình của các vương công quý tộc nhà Trần. Với bàn tay khéo léo và tài hoa, người dân Vị Khê rất chú trọng đến việc phát triển đa dạng nhiều chủng loại hoa, cây cảnh có giá trị nghệ thuật, thẩm mỹ và kinh tế cao. Vị Khê được coi là quê gốc của nhiều loại hoa dân tộc như: Trà My, Đào, Hải Đường, Phong Lan, Địa Lan, Hồng Trà, Đỗ Quyên, Bạch Đào,… Nhiều loại hoa quý của những làng hoa nổi tiếng như: Quảng Bá, Yên Phụ, Ngọc Hà (Hà Nội); Hạ Lũng, Đằng Hải (Hải Phòng) cũng được nhân giống từ đây. Ở đây còn trồng hàng trăm loài hoa khác như: Cúc, Thược Dược, Đồng Tiền,… Nhưng đối với cây Quất thì có thể nói Vị Khê là làng Quất nguyên thủy của Việt Nam. Quất ở Nghi Tàm, Yên Phụ (Hà Nội) cũng có nguồn gốc tổ tiên ở Vị Khê. Kể từ những 80 trở lại đây, khi Nhà nước ta thực hiện chính sách đổi mới do Đảng ta khởi xướng, đời sống nhân dân trong cả nước mau chóng được cải thiện và nâng cao, làm cho nhu cầu văn hóa sinh vật cảnh ngày càng tăng lên. Người dân làng Vị Khê đã không ngừng mở rộng, đầu tư phát triển nghề trồng hoa và cây cảnh để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng lên trên thị trường, mang về thu nhập hàng chục tỷ đồng mỗi năm. Ngoài ra, người dân làng Vị Khê còn nhập nhiều loại hoa, cây cảnh từ nước ngoài về để thuần thục, nhân giống và phát triển. Ở Vị Khê hôm nay, nhà nào cũng có vườn hoa và cây cảnh đẹp với những sắc màu xanh đỏ tím vàng,… rực rỡ của những loài hoa cùng với những thế cây, dáng cây đạt đến giá trị thẩm mỹ cao và có giá trị kinh tế lớn như: Sanh, Si, Tùng, Đa, Sung,… Nhiều chủng loại thế và kiểu dáng cây được các nghệ nhân trong làng tạo dựng, đạt đến mức tinh vi, sắc sảo với giá trị nghệ thuật cao. Vào thời kỳ cao điểm, Vị Khê có những bộ cây thế trị giá hàng chục tỷ đồng. Nhiều loại hoa và cây cảnh của Vị Khê đã được đem đi trưng bày, tham dự triển lãm ở trong và ngoài nước và đều đạt giải thưởng cao, trong đó hoa và cây cảnh của Vị Khê đã đạt giải thưởng cao tại Triển lãm nghệ thuật vườn quốc tế tại Côn Minh (Trung Quốc) năm 1999. Hàng năm, có hàng trăm đoàn khách trong nước và quốc tế đến Vị Khê để thăm quan học tập và mua bán hoa, cây cảnh. Làng Vị Khê đã rất vinh dự và tự hào được đón nhiều đồng chí Lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước về thăm. Hoa, cây cảnh Vị Khê đã theo các phương tiện vận tải lăn bánh đến khắp mọi miền của Tổ quốc để góp phần làm đẹp quê hương, tạo môi sinh xanh – sạch – đẹp, cũng như xuất khẩu sang Trung Quốc, Lào, Campuchia,… Nghề trồng hoa cây cảnh Vị Khê đã lan tỏa và phát triển mạnh tại các làng: Trừng Uyên, Phú Hào, Lã Điền, Đỗ Xá, Thượng, Trung, Hạ (xã Điền Xá), xã Nam Toàn, xã Nam Mỹ, xã Nam Thắng,… góp phần phát triển kinh tế xã hội, tạo công ăn việc làm cho nhân dân. Có thể nói, làng hoa và cây cảnh Vị Khê hôm nay đã thật sự khởi sắc và đổi mới – một vùng quê nông thôn mới hiện đại, mang dáng dấp của một không gian đô thị xanh, hiện đại, đánh dấu sự sang trang mới trong tiến trình phát triển nhưng vẫn kế thừa và lưu giữ được những nét đặc thù truyền thống, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc của mình.
